تاریخ شفاهی
تاریخ شفاهی، گردآوری شواهد شفاهی براساس مصاحبه هدفمند و آگاهانه، چه به عنوان گرایشی در تاریخ و چه به عنوان روشی در گردآوری اطلاعات تاریخی است که در آن روایت، گزینش رویدادها، نقطه آغاز، امر واقع و راوی دیده می‌شود. در تاریخ شفاهی، آگاهانه و نه از روی تصادف، می‌توان علل و زمینه‌ی پیدائی رویداد، موقعیت و موضع شخص راوی و حتی دیگران را در واقعه تاریخی نمایاند.
تعاریف
- شیوه‌ی از تاریخ‌نگاری معاصر است که در آن، افراد آگاه به مدد پرسش‌های یک مصاحبه‌کننده، خاطرات و دیدگاه‌های خود را درباره‌ی یک حادثه یا موضوع به صورت شفاهی بیان می‌کنند.
- گفتگوی فعال، آگاهانه و هدفمند میان مصاحبه کننده و مصاحبه شونده برای بازسازی و بازنمایی موضوعی خاص که از طریق مصاحبه صوتی و تصویری صورت می گیرد و سپس نمایه‌سازی و مستند‌سازی شده و به آرشیوها منتقل می‌شود. دراین روش مصاحبه کننده آن‌چه را که می‌خواهد، از لابلای حافظه مصاحبه شونده جستجو می‌کند.
- ثبت خاطرات مردم و تاریخ زنده تجربیات زندگی منحصر به فرد هر کسی است که روی نوار ویدئو یا کاست ضبط می‌شود.
- مصاحبه با شرکت‌کنندگان یا صاحب‌نظران در یک موضوع یا عمل مشخص، و ثبت داوری‌ها و تجدیدخاطره‌های آن‌هاست.
- گزارشی است از تجربه دست اول و یادآوری حوادث گذشته و برقراری ارتباط توسط مصاحبه‌گر برای مقاصد تاریخی.
- اطلاعات تاریخی که معمولاً بر روی نوارهای صوتی یا ویدئویی ضبط شده و از طریق مصاحبه با افرادی که اطلاعات دست اول دارند، پدید آمده است.
- روشی تعیین‌کننده در افزایش فهم و درک انسانها از وقایع و حوادث معاصر و درک ماهیت و معنای زمان و سرشت کارکردها و ساختارهای تاریخ و منبعی اصلی و مکمل برای تاریخ‌نگاری محسوب می‌شود.
گام‌های هشت‌گانه تاریخ شفاهی
- وقوع حادثه؛
- احساس نیاز مصاحبه‌گر یا مؤسسه حمایت‌کننده‌ی او به انجام مصاحبه؛
- انتخاب مصاحبه‌شونده؛
- طراحی فرایند کار: تدوین پرسش‌ها، زمان‌بندی برآورد امکانات مورد نیاز و مانند آن؛
- مصاحبه اولیه با ابزارهای ثبت مصاحبه، مانند کاست، ویدئو و مانند آن؛
- تبدیل مصاحبه شفاهی به متن کتبی؛
- ویرایش و آماده‌سازی؛
- تولید نهایی متن کتبی؛
ویژگی‌های تاریخ شفاهی که بیشترین کمک را به فهم ابعاد مختلف اینگونه از تاریخ‌نگاری می‌کند، می‌توان اینگونه شمرد:
- تاریخ‌نگاری شفاهی به دلیل پیوند با تاریخ معاصر و سخن گفتن مصاحبه‌شونده از گذشته‌ای که خود آن را مستقیماً درک کرده است، توان حقیقت‌نمایی بسیار بیشتری در مقایسه با تاریخ‌نگاری کتبی مربوط به گذشته‌های دور دارد.
- همه انسانها داستانها و خاطراتی برای گفتن دارند که می‌تواند بخشی از یک واقعه تاریخی باشد، بنابراین تجارب و خاطرات ما مبنای تاریخ شفاهی هستند، مشروط بر اینکه از یک تجربه فردی به یک تجربه جمعی تبدیل شوند.
- تاریخ شفاهی درواقع گفت‌وگویی قاعده‌مند و آگاهانه بین دو نفر درباره ابعادی از وقایع گذشته است که از نظر هر دوی آنها دارای اهمیت تاریخی است و برای تبدیل شدن به سند و ماندگاری آن ضبط و ثبت می‌شود.
- سابقه تاریخی تاریخ شفاهی به حافظه شخص و گفته‌های شفاهی او بستگی دارد. ابزار گردآوری می‌تواند یادداشت‌برداری یا سایر ابزار به ویژه ضبط صوت و تصویر باشد.