تجربه‌اي كه در اينجا قصد ارائه آن‌را دارم، استقرار فرهنگ پاك در منطقه استان يزد است. ابتدا مباني اين طرح را تشريح کرده، سپس اهداف و سازمان اجرایی آن را به عنوان یک تجربه ارائه می‌نمایم.
فرهنگ عمومي و توسعه
نقش فرهنگ در توسعه بايد به عنوان يك موضوع مهم در توسعۀ كشور مورد توجه قرار گيرد. به عبارت ديگر، لازم است به فرهنگ توسعه در پيشبرد امر توسعه توجه کرد. فرهنگ توسعه برخاسته از فرهنگ عمومي هر كشور است و نمي‌توان آن را مجزا از فرهنگ عمومي در نظر گرفت. بنابراین، براي ايفای نقش مؤثر فرهنگ در امر توسعه و مهيا شدن شرايط پيشرفت و توسعۀ پايدار، مطالعۀ فرهنگ عمومي ضروري است. فرهنگ عمومي تركيبي است از مجموعۀ شاخص‌ها، ويژگي‌ها، معيارها و اصولي كه به رفتار، منش، كردار، حساسیت‌ها، علائق و ارزش‌ها و باورهاي شهروندان جامعه بستگي دارد. پس از شناخت فرهنگ عمومي است كه مي‌توان تصور كرد كه جامعه به علم، دانش، پيشرفت، صداقت، امانت، تلاش، نظم، تعاون، پشتكار، زيبايي، پاكيزگي، اميد، همدلي و مقوله‌هايي چون مشاركت اجتماعي و سياسي چه نگرشي دارد. طرح پاک در صدد استقرار سه عنصر مهم پاکیزگی، نظم و کار
(تلاش) است.
پاكيزگي، نظم، كار
ما آن دسته از ويژگي‌هاي فرهنگي كه در فرهنگ عمومي بسيار مؤثرند و همه بر آن باور دارند و به همه گروه‌هاي اجتماعي (اعم از خردسال، بزرگسال، زنان، مردان در مناطق مختلف شهر، روستا و با موقعيت‌هاي مختلف كاري و تحصيلي) تعلق دارد را بررسي کردیم و از ميان مقوله‌هايي از آن كه قابل اندازه‌گيري، پيگيري و اجرا در سطح جامعه بودند، سه ويژگي و ضرورت را مد نظر قرار داديم؛ ويژگي‌هايي كه كشورهاي توسعه يافته هم غالباً به عنوان رمز و راز توسعۀ كشور به آن توجه داشته‌اند. اين ويژگي‌ها با مشورت جمع قابل‌توجهي از صاحب‌نظران، بررسي و با تصويب شوراي برنامه‌ريزي و توسعۀ استان مورد توجه قرار گرفت. اولين ويژگي، توجه به پاكي و پاكيزگي و زيبايي است. جامعه‌اي كه خواهان پيشرفت است، بايد دوستدار پاكي و نظافت باشد. اين رويه ريشه در فرهنگ ديني جامعه نيز دارد و يكي از نمادهاي بروز ايمان در فرهنگ ديني ما، توجه به پاكي و پاكيزگي است.
محور دوم نظم و انضباط است. بايد پذيرفت كه به‌هيچ‌وجه نمي‌توان يك جامعه بزرگ را بدون استقرار نظم، ضوابط و مقرراتي كه مورد احترام همگان باشد، بدون پاي‌بندي به تعهدات اجتماعي و توجه به انجام تعهدات در زمان و موعد مقرر، به سمت صلاح و پيشرفت سوق داد. بنابراین، در شرح تفضيلي اين مقوله به موضوع نظم كه در جاي جاي اقدام‌های ما تعيين‌كننده است و جايگاه خاصي دارد، خواهيم پرداخت.
محور سوم فرهنگ كار و تلاش است كه از جمله مسائلي است كه در شرايط حال استان ما با آن گريبان‌گير است. در گذشته، در استان يزد فرهنگ كار و تلاش فرهنگي بسيار قوي، متداول و مورد توجه بوده است. همه يزدي‌ها را به‌عنوان انسان‌های پركار، فعال و سختكوش مي‌شناختند روزگاري شهروند يزدي با كار و تلاش شناخته مي‌شد. ولي به نظر مي‌رسد در دو دهۀ اخير اين فرهنگ رفته رفته از لحاظ روحيه و رفتار خاصه در نسل جوان و گروه‌هاي ميان‌سال جامعه سير نزولي داشته است.
تولد فرهنگ پاك
ما در يك جمع‌بندي و بررسي آسيب‌شناسانۀ فرهنگ عمومي استان، در كليه زمينه‌ها از تركيب سه موضوع پاكيزگي و زيبايي، انضباط و نظم و كار و تلاش به “فرهنگ پاك” رسيديم كه به اختصار و با استفاده از حروف اول ويژگي‌های یاد شده، کلمه “پاک” را برای آن برگزیدیم. پس از تهيه يك طرح مقدماتي و تصويب آن در شوراي برنامه‌ريزي و توسعۀ استان، ستادي تشكيل شد كه با مسئوليت استاندار یا معاون سياسي-امنيتي استاندار، فعاليت خود را براي برنامه‌ريزي و طراحي و اجراي مصوبات ستاد آغاز کرد.
اعضاي اين ستاد را دستگاه‌هاي فرهنگ‌ساز استان یعنی ادارۀ كل فرهنگ و ارشاد اسلامي، صدا و سيما، سازمان تبليغات اسلامي، آموزش و پرورش و سازمان‌مديريت‌و برنامه‌ريزي تشكيل مي‌دادند. در طول يك‌سال‌ونيم، پيگيري‌هاي لازم صورت گرفت و مصوباتي نيز به مرحلۀ اجرا رسيد که درنهایت از ابتداي سال ۸۳، توجه به “پاك” به عنوان يكي از اولویت‌هاي پنجگانه استان و همۀ دستگاه‌ها تعیین گردید و آنها موظف شدند كه به آن توجه كنند.
ضرورت استمرار برنامه
ما بر اين باور هستيم كه فرهنگ عمومي در قالب یک برنامۀ يك يا دوساله مؤثر نخواهد بود و نيازمند يك برنامه مستمر است. اگرچه نظم هيچ‌گاه به صددرصد نمي‌رسد و در بحث فرهنگ پاك هم هيچ‌وقت نمي‌توان گفت كه به نقطۀ مطلوب رسيده‌ايم، ولي قطعاً مي‌توان با روش‌هاي مناسب به گسترش اين سه‌مقوله (پاكيزگي، نظم و كار و تلاش) در سطح شهرستان‌ها، بخش‌ها و روستاها پرداخت که این البته کار زیادی را می‌طلبد. لذا باید در يك برنامۀ ۵ساله به يافته‌هاي نسبتاً قابل قبولي از لحاظ ضوابط مقررات و اقدامات اجرايي رسيد و در يك فرآیند ۱۵ تا۲۰ ساله شاهد آثار اصلاح فرهنگ عمومي به صورت گسترده در سطح جامعه بود.
اهداف
۱- ارتقاء فرهنگ عمومي
فرهنگ عمومي بايد پويا و روبه‌رشد باشد و شأن و جايگاه آن در جامعه توسط مديران و دولت‌مردان ارتقا یابد و شخصيت و منزلت اجتماعي در استان در راستاي فرهنگ پاك اصلاح گردد. انتظار ما از گسترش فرهنگ پاك اين است كه منش و منزلت اجتماعي و رفتار شهروندان در جامعه از يك جايگاه رفيع منطقي، عقلايي و مطلوب برخوردار شود، آن چنان كه اگر کسی از نزديك با یک شهروند یزدی برخورد کرد، از آن لذت ببرد و از اين جهت بتوانيم مجموعۀ فرهنگ استان را در ميان ساير استان‌ها زبانزد كنيم. البته اميدوار بوديم اين حركت در همه استان‌ها شكل بگیرد و رقابتي سازنده به وجود آید.
۲- تأمين حقوق شهروندي
ما در محيطي اجتماعي زندگي مي‌كنيم و در يك محيط اجتماعي رفتار هر كس بايد به گونه‌اي باشد كه به حقوق ديگران تجاوز نكند و محدوديتي براي زندگي شخصي ديگران به وجود نياورد.
۳- افزايش بهره‌وري
بديهي است بهره‌وري و توجه به آن يكي از ضرورت‌هاي مهم جوامع روبه‌توسعه است. بهره‌وري يعني استفاده بهتر از امكانات موجود، يعني ضايعات و هزينه‌ها را كاهش و درآمدها را افزايش دادن. بسياري از هزينه‌هاي نابجايي كه به اجتماع تحميل مي‌شود، ناشي از بي‌نظمي و عدم احترام به قانون است. چون ما در استان با مسئلۀ ترافيك بيشتر سروكار داريم، از آن مثالي مي‌آورم و به مجموعۀ خسارت‌هايي كه اين مسئله به اجتماع وارد مي‌كند، مي‌پردازم.
مجموعۀ زمان‌هايي كه در ترافيك‌هاي روزمره تلف مي‌شود، ناشي از بي‌نظمي‌هاي ماست و علت تمام هزينه‌هاي بيمارستاني ناشي از تصادفات، بي‌نظمي است. در استان ما بالاترين ميزان عمر ازدست‌رفتۀ جمعيت مربوط به جوانان است كه نه به دلیل بیماری، بلکه ناشي از تصادفات است. جواني كه سرمايه كشور است، اگر در اثر بي‌دقتي و بي‌نظمي، جانش را از دست داد يا از كار افتاده شد (براي مدت كوتاهي يا هميشه)، هزينۀ جديدي را به اجتماع تحميل می‌کند و علاوه بر اینکه دیگر یک عنصر مفيد نيست، باید براي تأمين زندگي‌اش هزينه‌هاي ديگري را نیز بپردازد. كليد حل همۀ اين مسائل در گرو رعايت نظم است.
۴- گسترش، شور و نشاط اجتماعي و اميد به آينده
جامعۀ پويا، جامعه‌اي است كه بانشاط باشد. براي ايجاد جامعۀ بانشاط، مي‌بايست محيط را براي اين منظور فراهم كرد. براستي محيط سرشار از نشاط چگونه محيطي است؟ اگر فرهنگ پاك در جامعه گسترش يابد، جامعه به سمت نشاط اجتماعي، كه خمير مايۀ پويايي و تلاش است، خواهد رفت.
۵- ايجاد اعتماد عمومي و امنيت اجتماعي
اعتماد مردم به دولت از سرمايه‌هاي ارزشمند يك جامعه است. اگر فرهنگ پاك در قالب دو مقوله نظم و انضباط و كار و تلاش در ادارات گسترش يابد، بر اعتماد مردم به دولت به‌مراتب افزوده مي‌گردد.
يكي از دلايل افت ميزان اعتماد به دولت، نظام و مسئولان در هر جامعه‌اي اين است كه مردم احساس كنند كاركنان دستگاه‌هاي اداري نسبت به رفع مشكلات آنها احساس مسئوليت جدي ندارند و فعال و پرتلاش نيستند و قرارها و قول‌هايشان قابل اعتماد نيست. اين وضعيت خود به خود براي مردم ايجاد رنجش و بي‌اعتمادي مي‌كند.
۶- توسعه اشتغال و رفع ناهنجاري‌هاي ناشي از بيكاري
اشتغال دركاهش ناهنجاري‌هاي اخلاقي، اجتماعي و جرائم نقش عميق و بسزايي دارد، چرا كه انسان بيكار بيشتر به سوي مسائل سوء اخلاقي، دخالت در امور ديگران، پرداختن به اوقات فراغت ناصواب و نادرست و رفتن به سمت ناهنجاري‌ها منحرف مي‌شود. قطعاً، توسعۀ اشتغال فضايي را فراهم مي‌كند كه هر كس اهل كار و تلاش و سازندگي باشد هم از وقتش به طور صحيح استفاده مي‌كند و هم ديگر فرصتي براي پرداختن به وسوسه‌هاي مخرب ندارد.
ضرورت‌هاي انتخاب سه ويژگي فرهنگ پاك
۱- ارتباط موضوع با همه مردم
سه موضوع پاكيزگي، نظم و انضباط و كار و تلاش با همه مردم در رابطه است و به گروه خاصي مربوط نمي‌شود، از گروه كودك و نوجوان گرفته تا گروه‌هاي ميان‌سال و سالمند جامعه و به عبارتي ساير اقشار جامعه.
۲- تأثير مستقيم اجراي اين طرح در توسعه استان
وظيفۀ مديريت استان توسعۀ همه‌جانبه استان است. اجرا و ترويج فرهنگ پاک، يعني ترويج زيرساخت‌هاي توسعه و مشاركت مردم كه مي‌تواند حمايت مؤثري از حوزه توسعه استان تلقي شود.
۳- امكان‌پذيري اجرايي از ساده‌ترين تا گسترده‌ترين اقدامات
فرهنگ پاك ساده‌ترين اقدامات نظير نظافت محيط يك خيابان يا نظافت فردي افراد جامعه و گسترده‌ترین و مؤثرترين كارها مثل بهره‌برداري از طرح‌ها و پروژه‌هاي دولتي بدون اتلاف وقت در موعد مقرر و يا جذب و صرف به‌موقع اعتبارات را در بر می‌گیرد.
۴- قابليت اندازه‌گيري
در بررسي مراحل اجرايي طرح فرهنگ پاك اين قابليت نيز وجود دارد كه با توجه به شاخص‌هاي تعيين‌شده، در هر حوزه ارزيابي و ارزش‌گذاري صورت گيرد.
۵- سيستم‌پذيري و قانون‌پذيري
اين سه ويژگي را مي‌توان در قالب ضوابط، مقررات و آيين‌نامه‌هاي قانوني به عوامل اجرايي ابلاغ کرد، همانند قوانيني كه شهرداري براي پاكيزگي و نظم دارد.
۶– بازدهي مستقيم و سريع
نتايج رعايت فرهنگ پاك در جامعه در اكثر موارد به طور مستقيم و خيلي سريع نمود پيدا مي‌كند. در طرح ساماندهی موتورسواران، اين تجربه به دست آمد که تأثيرات آن خيلي سريع نمايان و دركوتاه‌مدت اهداف طرح محقق گشت.
مخاطبين طرح فرهنگ پاك
دانش‌آموزان، دانش‌جويان، فرهنگيان، كاركنان دولت، كارگران، روستائيان، اصناف و كسبه، رانندگان، خانواده‌ها و زنان همگي مجموعۀ مخاطبان فرهنگ پاك را تشكيل مي‌دهند.
دستگاه‌هاي مؤثر در اجراي طرح فرهنگ پاك و نقش آنها
۱- آموزش و پرورش
آموزش و پرورش دستگاهي فرهنگ‌ساز است كه با جمع كثيري از كودكان، نوجوانان و جوانان در ارتباط است. در استان يزد، نزديك به ۱۹۰ هزار دانش‌آموز مشغول به تحصيل‌اند كه همراه با خانواده‌هايشان بیشتر جمعيت استان را تشكيل مي‌دهند. پس اگر بتوان فرهنگ پاك را در بين دانش‌آموزان رواج داد و علاقه و انگيزۀ بالایی نسبت به فرهنگ پاك را در آنها نهادينه كرد، خود به‌‌خود از اين طريق فرهنگ پاك در خانواده‌ها نيز رسوخ مي‌كند.
براي القاي فرهنگ “پاك”، اشعاري با خط زیبا بر در و ديوار مدارس نوشته شد که در رابطه با سه محور فرهنگ پاك و متناسب با روحيات و درك دانش‌آموزان بود.
۲- سازمان صدا و سيما و فرهنگ پاك
صدا و سيما نهاد يا دستگاه ديگري است كه مي‌تواند در گسترش فرهنگ پاك تأثير جدي و مؤثري داشته باشد. با توجه به پوشش گسترده‌اي كه صدا و سيما در محيط خانواده‌ها دارد، مي‌تواند با تهيه گزارش‌هاي مثبت و منفي (مثبت در جاهايي كه فرهنگ پاك رعايت شده و منفي در جاهايي كه رعايت نشده است) و به تصوير كشيدن نتايج عدم رعايت نظم و قانون درجامعه، حساسيت مردم را افزايش دهد.
۳- اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي
دستگاه مؤثر بعدي اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي است كه با تشكل‌ها و جوامع مختلف فرهنگي و هنري در ارتباط است و مي‌تواند از طريق امكاناتي كه در اختيار دارد، گروه‌هاي فرهنگي و هنري را جهت اجراي برنامه‌هاي مناسب و برگزاري جشنواره‌هاي فرهنگي و هنري در راستاي ترويج فرهنگ پاك سازماندهي و هدايت کند. دیگر فعال ساختن مطبوعات و رسانه‌هاي خبري برای درج مطالب مفيد و هدايت‌گر، جلب مشاركت تهيه‌كنندگان برنامه‌هاي نمايشي، توليد سرودهاي زيبا و مرتبط با ارزش‌هاي فرهنگ كار و نظم و انضباط و توجه به پاكيزگي و همچنين ترغيب تشكل‌هاي فرهنگي و هنري در توليد و ساخت برنامه‌هاي فرهنگي و هنري اثربخش، همگی از دیگر توانایی‌های این دستگاه است.
۴- سازمان تبليغات اسلامي
سازمان تبليغات اسلامي نيز با اجراي برنامه‌هاي ويژه فرهنگي و مذهبي و اعزام مبلغان جهت ترويج فرهنگ پاك در مساجد و مراكز مذهبي می‌تواند با تأكيد بر آموزه‌هاي والاي ديني قرآن و عترت در خصوص فرهنگ پاك (پاكيزگي، انظباط، كار)، نقش بسيار مؤثري در اعتلاي فرهنگ پاك داشته باشد.
۵- دانشگاه‌ها
در ترويج فرهنگ پاك، دانشگاه‌ها با فعاليت‌هاي پژوهشي، انجام طرح‌هاي تحقيقي و مشاوره‌اي، می‌توانند در زمينه بررسي شيوه‌هاي مؤثر در گسترش فرهنگ پاك كوشش کنند.
۶- ادارۀ كل كار و امور اجتماعي و سازمان صنايع و معادن
ترويج فرهنگ پاك در كارخانجات و محيط‌هاي صنعتي از اهميت بالايي برخوردار است، بنابراین انتظار می‌رود اداره كل كار و امور اجتماعي و سازمان صنايع و معادن استان بتوانند در اين زمينه تلاش مؤثرتري داشته باشند و مديران كارخانجات و همينطور شوراهاي اسلامي كار با برگزاري نشست‌هاي آموزشي و توجيهي در زمينه فرهنگ پاك فعال‌تر عمل کنند.
۷- نيروي انتظامي
حوزۀ تأثيرگذار بعدي نيروي‌انتظامي است که همانطور كه از نامش پيداست، مسئول برقراري نظم و انضباط در جامعه است و توضيحات لازم درمورد نقش آن در فرهنگ پاك و رعايت نظم و كاهش تصادفات و جرائم ذكر شد.
۸- هلال احمر و بسيج
جمعيت جوانان هلال احمر به عنوان يك تشكل بزرگ غيردولتي و عمومي نیز ظرفیت لازم براي فرهنگ‌سازي و مشاركت در ترويج فرهنگ پاك و برقراري نظم در محيط‌هاي شهري را با کمک اعضاي جوان خود را دارد.
۹- شهرداري‌ها و شوراهاي اسلامي
شوراهاي اسلامي شهر و روستا نيز از نهادهاي مؤثر در ترويج فرهنگ پاك‌اند. از شوراها درخواست شده بود با توجه به اينكه منتخب مردم هستند و تنظيم برنامه شهرداري‌ها در دست آن‌هاست، ترويج فرهنگ پاك را به عنوان يكي از وظايف اصلي شهرداري‌ها و دهياري تبيين و تأكيد کنند. درواقع، فرهنگ پاك در ايجاد محيط زيست مناسب شهر سالم و محيط منظم و بدون استرس به كمك آنها آمده است.
افراد و سازمان‌هاي ديگری از جمله ائمه جمعه و جماعات، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان و تربيت بدني نيز در اين زمينه مؤثرند.
عوامل مؤثر در اجراي طرح فرهنگ پاك
در اجراي مطلوب طرح فرهنگ پاك، علاوه بر سازمان‌ها و نهادهاي مؤثر، عوامل ديگری نيز حائز اهميت‌اند كه در اين قسمت به چند مورد آن اشاره مي‌گردد.
۱– رفتار الگوها
فرهيختگان، بزرگان، مديران، معتمدان، علما و نخبگان همه الگوهاي جامعه‌اند و نمي‌توان در جامعه، فرهنگي را ترويج كرد كه بزرگان و علما به آن توجه نمي‌كنند.
۲– قوانين و مقررات
براي توسعه فرهنگ پاك، بايد از قوانين و مقررات استفاده شود. قوانين بايد با طرح همسو و هماهنگ باشند و در صورت نياز مي‌توان مقررات كارآمدی را وضع کرد كه بخشي استاني و بخشي هم قابل تبديل به قوانين رسمي كشور باشند.
۳- امكانات و اعتبارات
قطعاً براي اجراي اقدامات ترويجي فرهنگ و الگوسازي، هزينه‌هايي نيز تحميل مي‌گردد كه مي‌بايست با استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني و جلب مشاركت مردم و گروه‌ها تأمين شود.
۴- مشاركت گروه‌ها
از عوامل مؤثر در ترويج فرهنگ پاك استقبال گروه‌هاي واسطه‌اي ميان دولت و مردم به اين طرح است. NGOها به‌عنوان تشكل‌هاي غيردولتي و نهادهاي عمومي و مردمي مي‌بايست در تحقق فرهنگ پاك همكاري داشته باشند.
۵- برنامه‌ريزي مناسب
كارهاي بزرگ بدون برنامه به نتيجه نمي‌رسد. هر چه قدر كار از اهميت بيشتري برخوردار باشد نيازمند برنامۀ قوي‌تر و پيچيده‌تري است. تلاش این بوده که در این زمینه از الگوهای مناسب برنامه‌ریزی استفاده شود.
۶- نظارت و ارزيابي
نظارت و ارزيابي اصولي و علمي در مقاطع مختلف زماني اجراي طرح، موجب شناسايي و رفع ضعف‌ها و نارسايي‌ها وكمبودها مي‌گردد.
قالب‌ها و روش‌هاي اجرايي
در بيان قالب‌ها و روش‌هاي مؤثر برای ترويج فرهنگ پاك، مي‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- الگو سازي
براي توسعه فرهنگ پاك، بايد به جامعه نمونه‌ها و الگوهاي عيني ارائه داد. يك الگو مي‌تواند يك محل، يك شهروند و يك اداره باشد. مؤثرترين شيوه براي ترويج فرهنگ پاك معرفي الگوهاي رعايت فرهنگ پاك است.
۲- اطلاع‌رساني
مردم بايد در جريان آثار اجرايي طرح فرهنگ پاك قرار می‌گرفتند. لازم بود مردم را از زيان‌هاي ناشي از عدم رعايت فرهنگ پاك آگاه می‌کردیم.
۳- توليدات فرهنگي و هنري
براي فرهنگ‌سازي وسيع و گسترده بايد ازهمه ابزارها و ظرفيت‌هاي فرهنگي بهره جست. برگزاري جشنواره‌ها، نمايش‌ها، نمايشگاه‌ها، توليد فيلم‌هاي كوتاه و تبليغاتي، استفاده از مطبوعات، تأليف كتاب، شعر، سرود و غیره همه و همه از ابزارهاي فرهنگي جامعه‌اند.
۴- اردوها و بازديدها
اردوها محيط‌هاي مناسبي براي تمرين زندگي‌اند. كودكان، نوجوانان و جوانان شركت‌كننده در اردوهايي كه توسط آموزش و پرورش، هلال احمر، بسيج و غیره برگزار مي‌گردد، بايد مقيد به رعايت فرهنگ پاك باشند.
۵– آموزش كلاسيك
اين شيوه را بيشتر از همه آموزش و پرورش مي‌تواند به كار بندد. فرهنگ پاك مي‌توانست به عنوان يك موضوع درسي در همه كلاس‌هاي درس آموزش داده شود.
۶– برگزاري نشست‌ها و همايش‌ها
دست‌اندركاران طرح فرهنگ پاك، عوامل اجرايي، شهرداري‌ها و شوراهاي شهر و روستا مي‌توانند در نشست‌ها و همايش‌ها نسبت به شيوه‌هاي اجرايي كارآمد در ترويج فرهنگ پاك آموزش ديده، توجيه و راهنمايي گردند.
۷- برنامه‌هاي ورزشي
برنامه‌هاي ورزشي عمدتاً مورد استقبال جمع زيادي از جوانان است. بنابراین، فرصت‌هاي خوبي براي معرفي فرهنگ پاك و ايجاد روحيه نظم و پاكيزگي در مخاطبان جوان در این برنامه‌ها وجود دارد.
۸- حرکت‌های اجتماعي
گروه‌هاي مختلفی مانند دوچرخه‌سواران، شركت‌كنندگان در يك برنامه پياده‌روي يا دو همگاني يا مواردی از این دست مي‌توانند مروجان فرهنگ پاك باشند.
موانع و فرصت‌ها
چه موانعي در پيش روي فرهنگ پاك وجود داشت؟
هميشه اين اصل در فرايند تغيير و تحولات اجتماعي مطرح است كه در برابر تغييرات مقاومت‌هايي وجود دارد. در مقابل فرهنگ پاك هم مقاومت‌هايي وجود دارد. مثلاً در جريان اعمال مقررات در جامعه موتورسواران و الزام به استفاده از كلاه ايمني و وسائل ايمني ديگر ممكن است بعضي از گروه‌هاي جوان مقاومت نشان داده، همراهي نكنند. در اينجا، بايد مخاطبان فرهنگ پاک را با برنامه‌های توجیهی، فرهنگی و آموزشي-تبلیغاتي مستمر و اتخاذ روش‌هاي متنوع توجيه كرد و آنها را به رعايت فرهنگ پاك و نظم اجتماعي و قانون‌مندي‌هاي زندگي جمعی علاقه‌مند نمود.
از موانع ديگري كه مي‌تواند سر راه باشد، عدم هماهنگي يا عدم رعايت فرهنگ پاك توسط دستگاه‌هاي مستقيم دولتي است. اين مسئله به طور طبيعي بر پذيرش مردم تأثير منفي خواهد گذاشت. ما نمي‌توانيم مدعي فرهنگ پاك باشيم اما خودمان در داخل دولت آن را رعايت نكنيم. پس ابتدا بايد مصاديق فرهنگ پاك در محيط‌هاي اداري مورد توجه قرار گیرد.
مانع ديگر نارسايي در پاره‌اي از امكانات (اعتباري، تبليغي و فرهنگ‌سازي ) است كه انتظار می‌رود دستگاه‌ها با جهت دادن به فعاليت‌هاي موجود صرفه‌جويي و جلب مشاركت مردم، هزينه‌ها را كاهش دهند و آن را به عنوان يك فعاليت نرم‌افزاري مورد توجه قرار داده، به كمك ساير دستگاه‌ها بشتابند.
فرصت‌ها
بديهي است در راستاي اجراي طرح فرهنگ پاك، فرصت‌هاي موجود را نبايد ناديده می‌انگاشتیم که به همين منظور، در زیر به فرصت‌هايی که پيش رو بود، اشاره مختصري خواهيم داشت.
- وجود منابع غني در آموزه‌ها و باورهاي ديني
- اعتقادها و باورهاي مذهبي
- وجود فضاي همگن و هماهنگ در استان
- شرايط مستعد آموزشي، علمي و فرهنگي
- وجود فرهنگ كار و تلاش در گذشتۀ استان
