سید علی‌اصغر هدایتی، متولد ۱۳۱۱ در شهر ری و از مدیران باسابقه بانک مرکزی ایران بود. از مسئولیت‌های وی می‌توان به ریاست دبیرخانه هیئت عامل بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار اشاره کرد. در ادامه بخشی از خاطرات هدایتی از جریان بازگشایی مؤسسه عالی آموزش بانکداری را می‌خوانیم.
پس از مروری اجمالي بر فلسفه وجودی و به اصطلاح شأن نزول تأسيس اين مؤسسه علمي و آکادميک، جريان بازگشايی آن را که با صبر و حوصله و استقامت فراوان انجام پذيرفته است. حضورتان عرضه مي‌دارم.
۱-فلسفه وجودي
مقدمتاً و صرفاً براي مزيد اطلاع عرض مي‌کنم که در غالب کشورهاي جهان، اين مؤسسات به همين نام وجود دارند. به عنوان مثال در پاکستان، انستيتوي بانکداري پاکستان PAKISTAN BANKING INSTATUTE و در آمريکا انستيتوي بانکداري آمريکا AMERICAN BANKING INSTATUTE که بخشي است از کانون بانکداران آمريکا
THE AMERICAN BANKING ASSOCIATION. وظايف اصلي هر دو مؤسسه، در آموزش ضمن خدمت کارکنان بانک‌ها خلاصه مي‌شود و گذراندن موفقيت‌آميز دوره‌هاي آموزشي در ترفيع رتبه و درجه حقوق شرکت‌کنندگان دوره‌ها که لزوماً از کارکنان بانک‌ها انتخاب مي‌شوند، از ضريب اهميت زيادي برخوردار است.
اين مؤسسات، علي الاصول، مؤسسات حرفه‌اي PROFESSIONAL هستند و نه آکادميک که پس از پايان دوره‌هاي مذکور، گواهينامه پايان دوره، CERTIFICATE OF ACHIEVEMENT به شرکت‌کنندگان در دوره‌ها اعطا مي‌شود نه درجات علمي کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکترا که خاص دانشگاه‌هاي آن کشورها است؛ لذا تفاوت اساسي مؤسسات مذکور با مؤسسه عالي بانکداري ما در همين اعطاي درجات دانشگاهي است ولاغير!
در دوره تصدي جناب آقاي دکتر مجيد قاسمي و جناب آقاي دکتر محمد حسين عادلي به عنوان رؤساي‌کل بانک مرکزي ايران، زمزمه‌هايي از ادغام مؤسسه عالي بانکداري ايران در وزارت علوم شنيده مي‌شد و جالب اين است که تأييديه دانشنامه‌هاي کارشناسي و کارشناسي‌ارشد مؤسسه توسط وزارت علوم به ادغام مؤسسه در وزارتخانه ياد شده موکول شده بود!
به خاطر دارم که در اين زمينه مکاتبات زيادي بين مقامات مؤسسه و وزارت علوم مبادله شد که هيچ يک منتهي به يک تصميم قطعي نشد.
البته دانشجويان مقاطع مذکور اصرار داشتند که به خاطر تأييد مدارکشان اين ادغام عملي شود، اما نظر مسئولان مؤسسه و بنده اين بود که ادغام به چه قيمت؟ به قيمت از دست دادن استقلال مؤسسه، هیأت امناء، رييس، معاونان، مديران گروه و اعضاي هیأت علمي که پس از انقلاب عمدتاً از بانک مرکزي و بانک‌هاي کشور انتخاب مي‌شوند يا قبول گزينه انتصابي به گونه‌اي که در وزارت علوم معمول و مرسوم است؟
٢- جريان بازگشايي
فکر تأسيس مرکزي براي آموزش بانکداري به عنوان يک نياز قطعي و مسلم نظام بانکي کشور از ديرباز مطرح بوده است؛ به همين منظور در نيل بدين هدف، نخستين گام در سال ١٣٢٠ توسط بانک ملي ايران با برگزاري کلاس‌هاي بانکداري برداشته شد، سپس در سال ١٣٣٨ بانک سپه، “انستيتوي علوم بانکي” را بنيانگذاري کرد.
با تأسيس بانک مرکزي ايران در سال ١٣٣٩، مقدمات تأسيس ” مؤسسه علوم بانکي ايران” با مشارکت بانک‌هاي مرکزي، ملي ايران و سپه، گامي اساسي در آموزش و تربيت کادر ورزيده و آزموده برداشته شد.
مؤسسه علوم بانکي ايران از سال تحصيلي ٤٣-١٣٤٢ رسماً کار خود را آغاز کرد و طبق اساسنامه مصوب، فارغ‌التحصيلان آن پس از سه سال به اخذ درجه ليسانس در علوم بانکي که مورد تأييد وزارت علوم و آموزش عالي بوده، نايل مي‌شدند. مؤسسه علوم بانکي ايران تا سال ١٣٥٨ (که در آن سال در دانشگاه علامه طباطبايي ادغام شد) همچنان به فعاليت خود ادامه مي‌داد.
تصويب قانون عمليات بانکي بدون ربا در شهريور ١٣٦٢ از جمله دلايلي بود که بازگشايي مؤسسه را در فرصتي کوتاه ايجاب مي‌کرد؛ بنابراين، از نيمه دوم سال ١٣٦٢ براي فعاليت مجدد مؤسسه، بررسي‌ها و تحقيقات جامعي توسط بانک مرکزي آغاز شد. بدين منظور، در اواسط سال ١٣٦٤، طرح بازگشايي مؤسسه، براي تصويب به شوراي پول و اعتبار تقديم شد و سرانجام در اسفندماه همان سال با عنوان “مرکز آموزش بانکداري” ( که چند سال بعد نام آن با تأييد هیأت امناي مرکز ياد شده به “مؤسسه عالي بانکداري ايران” تغيير يافت) برنامه‌هاي آموزش مؤسسه از سال تحصيلي ٦٦-١٣٦٥ دوباره آغاز و فعاليت آن همچنان ادامه يافت.
٣- اقدامات قبل از گشايش مؤسسه
اقدامات قبل از گشايش مؤسسه، متضمن مجموعه اقداماتي است که زيرنظر و با حمايت جناب آقاي دکتر مجيد قاسمي رياست‌کل وقت بانک مرکزي و رييس هیأت امناي مرکز آموزش بانکداري و جناب آقاي تقي نجفيان معاونت وقت اداري و مالي بانک و نخستين رييس مرکز بانکداري ايران (مؤسسه عالي بانکداري ايران) انجام مي‌پذيرفت. اگر مبالغه‌آميز نباشد -که نيست- ترديد ندارم چنانچه نظارت عاليه، دلسوزي، علاقمندي، پشتکار و پيگيري آنان نبود، هرگز امور مربوط به بازگشايي و بازسازي مورد نظر، آن هم در زمانی کوتاه به اجرا در نمي‌آمد.
بنابراين، وظيفه دارم به عنوان يک عضو کوچک بانک که پيوسته آرزومند توسعه و تعالي آن بوده‌ام، به مصداق “من لم يشکر المخلوق لم يشکر الخالق”، مراتب سپاس و قدرشناسي خود را از اين دو بزرگوار اعلام و مزيد توفيقشان را از درگاه ايزد متعال مسألت نمايم.
بدين گونه و در اين چارچوب، نخستين برنامه ضربتي که در دستور کار بازگشايي مؤسسه قرار گرفت، تشکيل کميته تهيه و تنظيم سيلابس‌هاي موردنياز دوره کارشناسي بود؛ لذا به عنوان گام نخست ترکيب اعضاي کميته مطمح نظر قرار گرفت، جناب آقاي نجفيان به عنوان رييس و جناب آقاي دکتر محمد جعفر مجرد که در آن زمان رياست اداره بين‌الملل بانک را برعهده داشت و اينک به عنوان نماينده بانک مرکزي و مدير اجرايي صندوق بين‌المللی پول انجام وظيفه مي‌کند، جناب آقاي حسن گلريز، رياست وقت پژوهشکده پولي و ارزي بانک مرکزي، جناب آقاي دکتر اسداله منجمي، مديرکل وقت اداره آمار اقتصادي و بنده که در سمت عضو هیأت علمي مرکز آموزش بانکداري و سرپرست کتابخانه و انتشارات مرکز انجام وظيفه مي‌کردم، به عنوان اعضاي کميته مذکور تعيين شدند و براي هر يک از اعضاء مسئوليت خاصي در نظر گرفته شد.
تهيه و تنظيم درس بانکداري داخلي – ٢ ( تخصيص منابع) مسئوليتي بود که به عهده بنده گذارده شد. لذا، در انجام اين مهم با دعوت از جناب آقاي علي اصغر سفري، که در آن هنگام مديريت‌کل امور اعتبارات و جناب آقاي حسن کلهر که معاونت ارزي يکي از شعب بانک تجارت را عهده‌دار بود، جناب آقاي محمود بيهقي معاونت وقت اداره آموزش و مطالعات نيروي انساني کار تهيه و تنظيم سيلابس کتاب عمليات بانکي داخلي -٢ (تخصيص منابع ) را آغاز کرديم و با تقسيم کار در گروه تخصصي بانکداري، چاپ اول کتاب عمليات داخلي -٢ ( تخصيص منابع) فراهم آمد. کتابي که جناب آقاي دکتر محمود بهمني، رياست‌کل بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران، در چاپ‌هاي بعدي به گروه مذکور پيوستند، اثر منحصر به فردي که به احتمال قوي از سال تحصيلي جديد، به شانزدهمين چاپ خود خواهد رسيد و از اين حيث رکورددار انتشارات مؤسسه خواهد شد.
همانگونه که اشاره شد، در همان ايام، روزهاي نخستين بازگشايي، سرپرستي کتابخانه و انتشارات مرکز آموزش بانکداري ايران به عهده بنده گذارده شد.
چون در آن ايام، مؤسسه علوم بانکي ايران و چند مؤسسه عالي آموزش ديگر، در مدرسه عالي بازرگاني ادغام شده بودند، لذا بخشي از کتاب‌هاي موجود در کتابخانه مؤسسه علوم بانکي ايران به مدرسه عالي بازرگاني انتقال يافته و بخشي ديگر به انبار بوفه مؤسسه نقل مکان يافته بود!
بنابراين، بايد هر چه زودتر کتاب‌هايي را که در اختيارمان قرار داشت، از آن وضع اسف اشتمال نجات دهيم. لذا، جناب آقاي منصور اجاقلو که قبل از اين اقدام در بخش آموزش مؤسسه انجام وظيفه مي‌کرد و بنده شخصاً و داوطلبانه، نه حسب دستور اداري عزم خود را جزم کرديم، آستين‌ها را بالا زديم و ظرف يک هفته، هفته‌اي که گاه از ٢ بعداظهر تا ٢ بعد از نيمه شب ادامه مي‌يافت، “غبار روبي” از کتاب‌هاي باقيمانده را آغاز کرديم و سرانجام اين کار توان فرسا را به پايان رسانديم. حالا مانده بود تجديد حيات کتابخانه که به ياري خدا و با همت عالي جناب آقاي شهرام خاموشي معاونت آموزشي مرکز آموزش بانکداري که خدمات ارزنده ايشان نه تنها در اين زمينه بلکه در حل و فصل ديگر مسايل مرکز شايان تقدير و تحسين است و نيز جناب آقاي نادر زنجاني معاونت اداري و مالي مرکز که ايشان نيز بدون شايبه هرگونه مجامله، در دوره خدمت خود نسبت به انجام وظايف محوله و خصوصاً افتتاح و آغاز به کار کتابخانه از هيچگونه مساعدت مضايقت نداشته‌اند. کتابخانه مرکز آموزش رسماً افتتاح شد. کتابخانه‌اي که در حال حاضر به عنوان يکي از بهترين و مجهزترين کتابخانه‌هاي تخصصي دانشگاه‌ها و مؤسسات عالي آموزش شناخته شده است.
خوشبختانه، از همان آغاز بازگشايي مؤسسه، با تشکيل کميته انتشارات، انتشار کتاب‌هايي در دستور کار مرکز آموزش بانکداري قرار گرفت و در فاصله کوتاهي نشر يافت که هر يک در زمينه موضوع تخصصي، از کتب منحصر به فرد در اقتصاد و پول و بانکداري به شمار مي‌رود.
فهرستي از انتشارات مؤسسه عالي بانکداري ايران براي مزيد اطلاع خوانندگان تاريخ شفاهي پنجاه ساله بانک مرکزي که قسمت قابل ملاحظه‌اي از آن در سال‌هاي آغازين بازگشايي مؤسسه، توسط مرکز آموزش بانکداري ايران نشر يافته است، تقديم مي‌شود.
١- بانکداري داخلي- ١-(تجهيز منابع پولي)– محمد بهمند / محمود بهمني
٢- ENGLISH BANKING — حبيب الله شيرازي
٣- عمليات بانکي بين‌المللي-۱- حسن گلريز / محمد عجم حسني
٤- پول و بانک ( ازنظريه تا سياست گذاري) — علي ماجدي/ حسن گلريز
٥- بانکداري داخلي-۲- علي اصغر هدايتي / علي اصغر سفري/ حسن کلهر
٦- ISLAMIC BANKING — حبيب الله شيرازي
٧-فرهنگ توصيفي لغات و اصطلاحات علوم اقتصادي– حسن گلريز
٨- نگرش مثبت و نحوه بهبود آن — الوود. ن . چاپمن– غلامعلي سرمد
٩-مقررات و رويه‌هاي متحدالشکل اعتبارات اسنادي– اتاق بازرگاني بين‌الملل– بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران
١٠- روش‌هاي موثر در اداره جلسات– ماريون هينز– مهدي ايران نژاد پاريزي
١١- صد سئوال و صد جواب درباره بانکداري اسلامي — احمد عبدالعزيز النجّار ( و همکاران) — عباس خان محمد
١٢- اقتصاد شراکتي — مارتين .ل . ويتزمن– علي ياسري
١٣-مجموعه قوانين و مقررات بانکي — مرتضي والي نژاد
١٤- انديشه‌هاي بزرگ در مديريت — نورث کوت پارينسون/ رستم. جي. وساپر– مهدي ايران نژاد پاريزي
١٥-حقوق بانکي — محمود رضا خاوري
١٦- سازمان‌هاي پولي و مالي بين‌المللي — حسن گلريز
١٧- رياضات پايه — پ. پ.گوپتا/ ج.س. مالک– اسدالله منجمي / رمضان نوروزي / محسن تقوي طلب
١٨- نظام اقتصادي و اجتماعي اسلام — انور اقبال قرشي– سيد علي اصغر هدايتي
١٩- مطالعات نظري دربانکداري و ماليه اسلامي– محسن.س.خان/ عباس ميرآخور– محمد ضيائي بيگدلي
٢٠- اصول علم اقتصاد — دومينيک سالواتره/يوجين.ا.ديوليو – محمد ضیایی بیگدلی
٢١- عمليات بانکي بين‌الملل -۲- محمد حسن مهاجر تهراني/ مسعود مزيني
٢٢- سازمان و مديريت ( از تئوري تا عمل)– مهدي ايران نژاد پاريزي/ پرويز ساسان گهر
٢٣- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات دومين سمينار بانکداري اسلامي
٢٤- DOS براي کاربرد همگاني ريز کامپيوتر (جلد اول)– شرکت I.B.M– محمد سعيد آيتي
٢٥- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات سومين سمينار بانکداري اسلامي
٢٦- رفتار سازمانی (١)–فرد لوتانز — غلامعلي سرمد
٢٧- اقتصادکلان (مقدمه اي برسياست‌هاي پولي و مالي) — عبدالناصر همتي
٢٨- مقالاتي در اقتصاد اسلامي (روش اسلام در حل مسائل اقتصاد اسلامي) — باقرالحسني/عباس ميرآخور– حسن گلریز
٢٩- مجموعه سخنراني‌هاي و مقالات چهارمين سمينار بانکداري اسلامي
٣٠- رياضيات براي اقتصاددانان– ادوارد. تي. داولينگ– محسن تقوي طلب/ حسين مهديزاده اشرفي
٣١- پول و بانکداري ( مسائل و نظريات) — يوجين.ا. ديوليو– حسين حشمتي مولائي
٣٢- رفتار سازماني (٢) — فرد لوتانز– غلامعلي سرمد
٣٣- برنامه ريزي خطي — زهرا افشاري
٣٤- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات پنجمين سمينار بانکداري اسلامي
٣٥- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات ششمين سمينار بانکداري اسلامي
٣٦- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات هفتمين سمينار بانکداري اسلامي
٣٧- ضمانت‌نامه بانکي — محمود کاشاني
٣٨- مقدمه‌اي بر سازمان‌هاي پولي و مالي بين‌المللي — علي ياسري
٣٩- بودجه و بودجه ريزي دولتي — اکبر کرباسيان
٤٠- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات هشتيمن سمينار بانکداري اسلامي
٤١- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات نهمين سمينار بانکداري اسلامي
٤٢- مجموعه سخنراني‌ها و مقالات دهمين سمينار بانکداري اسلامي
٤٣- پژوهش عملياتي — فريدون اهرابي
٤٤- مطالعات موردي در اعتبارات اسنادي– فريدون شيرازي
٤٥- مديريت ريسک– مهدي رشيدي
٦٤- بانکداري و تامين مالي بين‌المللي — حميد برهاني
٤٧-مجموعه مقالات يازدهمين همايش بانکداري اسلامي
٤٨-مجموعه مقالات دوازدهمين همايش بانکداري اسلامي
٤٩- احتمالات تحليل آماري — فريدون اهرابي/محسن تقوي طلب
٥٠-مجموعه مقالات سيزدهمين همايش بانکداري اسلامي
٥١- آشنايي با ابزارها و نهادهاي پولي و مالي — يوسف فرجي
٥٢- خودآموز ويندوز تصويري — پرويز هوشمندان
٥٣- بانکداري بين‌المللي-١ (با تاکيد بر مديريت ريسک)– مهدي رشيدي
٥٤- بانکداري بين‌المللي -٢(ويرايش جديد)– محمد حسن مهاجر تهراني/ مسعود مزيني
٥٥- مجموعه مقالات چهاردهمين همايش بانکداري اسلامي
٥٦- مجموعه مقالات پانزدهيمن همايش بانکداري اسلامي — تدوين: دکتر سيد محمد طبيبيان
– گزارش عملکرد نظام بانکي کشور (در سال١٣٨٢) — تدوين: پرويز ساسان گهر
٥٧- مباني حسابداري در بانک‌هاي ايران — ابراهيم منصور خاکي – زهرا اسلامي
در همين جا وظيفه دارم از مؤلفان و مترجمان گرانقدري که از اين حقير در زمينه نشر آثار ذي‌قيمت خود چه در مقدمه يا ديباچه کتاب قدرداني فرموده‌اند، سپاسگزاري نمايم.
در اين ارتباط، لازم مي‌دانم از عزيزاني که در تحقق اين تحول، و مشخصاً در تحول آموزشي بانک مرکزي بذل مساعي کرده‌اند، جناب آقاي دکتر مجيد قاسمي، جناب آقاي تقي نجفيان، شادروان جناب آقاي دکتر علي فرهندي، جناب آقاي دکتر فتح اله ميرزاباقري، جناب آقاي دکتر سيد مهدي عمراني، جناب آقاي سيد محمد طبيبان، جناب آقاي دکتر عليرضا شيراني رؤساي پيشين و جناب آقاي دکتر مرتضي اله‌داد رياست کنوني مؤسسه عالي آموزش بانکداري ايران و تمامي کساني که به نحوي از انحاء در اين ارتباط مشارکت داشته‌اند، مراتب تشکر و امتنان خود را اعلام دارم.
شايان ذکر است که در دوره تصدي جناب آقاي دکتر مجيد قاسمي به عنوان رييس‌کل بانک و رياست هیأت امناي مرکز آموزش بانکداري، مقدمات تهيه و تدوين سيلابس‌هاي دروس مقطع کارشناسي‌ارشد که شديداً مورد علاقه ايشان بود، در کميته‌هایي با همان ترکيبِ کميته تدوين سيلابس‌هاي دوره کارشناسي فراهم آمد.
به خاطر دارم در نخستين آزمون ورودي کارشناسي‌ارشد که با همکاری سازمان سنجش آموزش کشور وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالي آن زمان انجام پذيرفت، توجه آقاي رييس‌کل را به موفقيتي که در اين زمينه حاصل آمده است، معطوف داشتم. اظهار داشتند، ضمن تبريک متقابل خرسندي من زماني بيشتر مي‌شود که شاهد برگزاري آزمون ورودي دوره دکترا نيز باشم !
https://fidibo.com/book/87976